Hipoterapia – zdrowotne korzyści dla małych i dużych. Jak ćwiczenia z końmi wpływają na nasze samopoczucie?

Bliski kontakt z koniem pozwala osobom w każdym wieku wykształcić właściwe nawyki ruchowe, pobudzić mięśnie do pracy i rozluźnić je. Ćwiczenia w ramach hipoterapii mają jednocześnie duży wpływ na psychikę pacjenta, pomagają mu się odnaleźć w życiu społecznym. Sprawdź, na czym polega hipoterapia, jak działa oraz jakich efektów można się po niej spodziewać.

Co to jest hipoterapia?

Terapeutyczne walory kontaktu ze zwierzętami wykorzystywane są we współczesnej medycynie od kilkudziesięciu lat, jednak już w starożytnych źródłach znajdujemy wzmianki o hipoterapii. Konie należą do gatunku, który wykazuje wyjątkowo korzystne działanie zarówno na układ ruchowy człowieka, jak i funkcjonowanie jego psychiki. Hipoterapia jest właśnie metodą rehabilitacji osób dorosłych oraz dzieci z niepełnosprawnościami wrodzonymi, po wypadkach, ciężkich chorobach. Wspiera ona prawidłowe działanie układu nerwowego, kostno-stawowego, pomaga wyregulować postawę, właściwe napięcie mięśniowe, a przy tym pozwala się pacjentom odprężyć, otworzyć i nawiązać bliską relację z koniem, który pełni funkcję współterapeuty.

Hipoterapia – dla kogo?

Hipoterapia jest szczególnie mocno zalecana dzieciom autystycznym, z zespołem Downa, nieprawidłowym napięciem mięśniowym, upośledzeniem umysłowym, porażeniem mózgowym, wadą postawy oraz innego rodzaju problemami uniemożliwiającymi bądź utrudniającymi poruszanie się w pozycji pionowej. Terapia z udziałem konia to także ogromne wsparcie dla osób dorosłych między innymi zmagającymi się ze stwardnieniem rozsianym, chorobami o podłożu reumatologicznym, konsekwencjami po udarze, urazie czaszkowo – mózgowym, różnego pochodzenia stanach zapalnych. Hipoterapia wspiera leczenie psychologiczne oraz psychiatryczne, pomaga chorym na schizofrenię, depresję, nerwicę, schorzenia afektywne i uzależnienia.

Hipoterapia dla dzieci – jakie są korzyści tej formy aktywności?

Podczas pracy z koniem stymulacji ulega cały organizm, wszystkie zmysły, układ mięśniowy, krwionośny, oddechowy, nerwowy. Zalety hipoterapii dla dzieci obejmują ciało, umysł oraz sferę emocjonalną. Co dokładnie przynosi regularne ćwiczenie z udziałem konia?

• Uczy prawidłowego chodu – podczas powolnego stępu ruchy konia pobudzają miednicę, siedzącego na nim pacjenta, dokładnie do takiego poruszania się, jak przy chodzeniu. Dziecko otrzymuje wzorzec tego, jak powinny działać jego mięśnie i stawy, by mogło się samodzielnie przemieszczać w prawidłowej pozycji. To ogromnie ważne dla małych pacjentów z niewłaściwym napięciem mięśniowym oraz tych, które z uwagi na swoje schorzenie czy uraz nie potrafią chodzić, czy nawet siedzieć. W ostatnim przypadku podczas ćwiczeń dziecku na koniu towarzyszy terapeuta, zapewniając podparcie dla pleców.
• Uczy prawidłowej postawy ciała – pozycja siedząca na koniu wymusza utrzymanie prostych pleców, niwelując ich zaokrąglenie. Głowa stanowi wówczas przedłużenie kręgosłupa i najwyższy punkt ciała. Dziecko, by utrzymać równowagę musi mieć ściągnięte łopatki oraz otwartą klatkę piersiową. Wzmacniają się wtedy mięśnie pleców, brzucha oraz obręczy biodrowej.
• Wycisza przetrwałe odruchy postawy – dotyczy to przede wszystkim dzieci z porażeniem mózgowym. Ich mięśnie wykonują nawykowo określone ruchy w reakcji na bodźce, co utrudnia usprawnienie takiego pacjenta.
• Rozwija umiejętności poznawcze i językowe – dziecko zyskuje nowe doświadczenia, uczy się w trakcie terapii nowych słów, wykonywania poleceń typu: „pogłaszcz konia za lewym uchem”, „rzuć piłkę prawą ręką, kiedy będziemy mijali słupek”.
• Uczy pokonywania lęków – niektóre dzieci od początku reagują entuzjastycznie na kontakt z koniem, lecz wiele z nich potrzebuje czasu, by przełamać lęk, skrócić dystans. Terapeuci potrafią zaciekawić dziecko i zachęcić do stopniowego przekraczania granic, które same sobie postawiło. Pomaga to w budowie pewności siebie oraz chęci zdobywania nowych doświadczeń.
• Rozluźnia przykurcze, pobudza stawy – powolne, powtarzające się ruchy konia aktywizują wszystkie partie ciała, mięśnie oraz stawy. Wpływają na zwiększenie ruchomości stawu biodrowego, jak również łagodzą przykurcze powstałe w górnej części nóg.
• Pozwala na przemieszczanie się – pacjent, który na co dzień porusza się na wózku lub większość czasu spędza w łóżku nareszcie może „spacerować”. Chód konia sprawia, że jego ciało porusza się tak, jak u osób zdrowych. Daje to ogromną radość i wiarę w swoje możliwości.
• Stymuluje zmysły – hipoterapia nie ogranicza się tylko do ćwiczeń stricte na koniu, to również głaskanie zwierzęcia, karmienie go, obserwowanie, przytulanie, czesanie, wąchanie, mówienie do niego. Często czynności te są wykonywane w trakcie jazdy, więc łączą się z utrzymywaniem właściwej pozycji, bez skupiania na niej swoich myśli. Dziecko otrzymuje też podczas rehabilitacji mnóstwo bodźców równoważnych. Koń przyspiesza, zwalnia, skręca, kołysze, pacjent ćwiczy w różnych pozycjach.
• Aktywizuje organy wewnętrzne – w trakcie, gdy koń się porusza, w ciele pacjenta, który na nim siedzi, pobudzony zostaje układ trawienny, krążenie krwi przyspiesza, a oddechy przy otwartej klatce piersiowej są głębsze.
• Uczy i odpręża – dziecko nabywa nowych umiejętności społecznych, obchodzenia się z koniem w taki sposób, by sprawić mu przyjemność, nie zrobić krzywdy. Zwierzę bardzo szybko staje się dla dziecka kimś więcej niż terapeutą, ale też przyjacielem. Dzieci autystyczne przejawiają duże trudności w budowaniu więzi, wyrażaniu emocji. Fizyczny kontakt z koniem pomaga im stworzyć nić porozumienia, która z czasem przekłada się na relacje społeczne. Pozwala się zrelaksować zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Ćwiczenia prowadzone są w formie zabawy, dzieci czekają na nie chętniej niż na inne zajęcia.
• Wspiera terapię logopedyczną – dzięki stymulacji właściwego napięcia mięśniowego i przyjmowania prawidłowej postawy, dziecko reguluje oddech, zaczyna domykać buzię, a przełykanie śliny staje się dla niego łatwiejsze. To często elementy niezwykle istotne z punktu widzenia rozwoju mowy.

Koń do hipoterapii – jak wybrać odpowiednie zwierzę?

Oczywiście nie każdy koń nadaje się do hipoterapii. Priorytetem jest jego łagodne usposobienie. Musi to być zwierzę niezwykle cierpliwe, zrównoważone, posłuszne, ufne, tolerancyjne, niepłochliwe. Trzeba mieć pewność, że nie wystraszy się nagłych, nieprzewidzianych bodźców ze strony pacjenta. Stres u konia pracującego z dziećmi i osobami chorymi powinien być ograniczony do minimum.

Rasy koni najczęściej wybieranych do hipoterapii to: koń huculski, polski koń półkrwi, haflinger, konik polski. Przeważnie są to wałachy. Choć wiele klaczy również niesie pomoc osobom chorym, często są wykluczane z uwagi na zmienne zachowanie w trakcie rui. Wśród istotnych wymagań stawianych zwierzętom jest nienaganny stan zdrowia oraz ukończony 5 rok życia. Koń musi być zadbany, dobrze odżywiony, a jego odporność wzmacniana suplementami. Pacjenci przywiązują się bowiem bardzo do konkretnego zwierzęcia, dlatego powinno być ono dyspozycyjne przez cały okres planowej rehabilitacji.

Struktura rasowa i biometryczna konia dopasowywana jest adekwatnie do konkretnego celu terapeutycznego pacjenta. Koń do hipoterapii powinien mieć odpowiednią budowę ciała, poruszać się rytmicznie, ale również musi mieć za sobą odpowiednie przygotowanie praktyczne. Koń nie może być zbyt chudy, by jego kości nie uwierały pacjenta. To bardzo ważne, bowiem zajęcia odbywają się bez siodła. O bezpieczeństwo dba wówczas specjalny pas do hipoterapii, kask i oczywiście rehabilitant. Konie do hipoterapii najczęściej są niskie, by terapeuta miał szansę, asekurować pacjenta oraz by ten miał większe poczucie bezpieczeństwa.

Hipoterapia – ćwiczenia dla osób w każdym wieku

Z zalet płynących z hipoterapii korzystają dzieci, młodzież, dorośli, a nawet osoby starsze. Są pewne wyjątki i przeciwwskazania do tego rodzaju rehabilitacji (wysoka nadwaga, wrodzona łamliwość kości, hemofilia, zwichnięcie stawu biodrowego, złamania, odleżyny, otwarte rany, alergia na sierść, pot konia, padaczka itp.), lecz wiek nie ma znaczenia. Zawsze to lekarz prowadzący podejmuje decyzję i określa cele, które mogłaby przynieść hipoterapia. Ćwiczenia dostosowywane są indywidualnie do możliwości oraz potrzeb pacjenta. Wyróżnia się:

• fizjoterapię na koniu – grzbiet konia służy tu za swoisty rodzaj maty do gimnastyki,
• hipoterapię bierną – pacjent siedząc na koniu, poddaje się jego ruchom,
• hipoterapię aktywną – osoba rehabilitowana wykonuje pewne polecenia terapeuty,
• psychopedagogiczną jazdę konną z elementami woltyżerki – dla pacjentów z zaburzeniami psychicznymi.

Zawsze, zanim rozpoczną się ćwiczenia na koniu, pacjent i zwierzę mają czas na oswojenie się ze sobą, zapoznanie, skrócenie dystansu i wyzbycie się ewentualnych lęków.

O rozpoczęciu hipoterapii zawsze decyduje lekarz, przy uwzględnieniu wszystkich schorzeń i ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Zajęcia zaś prowadzone są przez specjalistów posiadających odpowiednią wiedzę, przeszkolenie oraz umiejętności. Rehabilitacja z udziałem konia należy do bezpiecznych, a przy tym niezwykle przyjemnych form terapii.

Podziękowania za współpracę przy pisaniu artykułu dla Cheval –  Sklep Jeździecki. Każdy miłośnik jeździectwa znajdzie w nim potrzebne mu akcesoria .

Artykuł sponsorowany